“СП”: - Киин каналлар “Ленин аатынан совхоз албыннаппыт пайщиктаахтарын” туһунан айдааны күүскэ мускуйаллар. Бу туох дьыаланый?
- Ханнык эмит быыбар буолаары гынна да, ити пайщиктаахтар дэнээччилэр баар буола түһэллэр. Ис дьиҥэр биһиэхэ пайщиктаахтар суохтар: акционердар эрэ бааллар.
1995 сыллаахха Ленин аатынан совхоз акцияламмыта. Оччолорго сири кэлэктиибинэн уопсай бас билии баара. 1996 сыллаахха президеммит Ельцин барыларыгар паайдары түҥэтэргэ сир кэмитиэттэригэр сорудахтаабыта. Кини онно быыбара буолуохтааҕа, онон ити быыбардааччылар куоластарын ылар албаһа этэ. Онуоха оройуон дьаһалтата, кини оннук бырааптаах этэ, 417 пай сибидиэтэлистибэтин туттартаан кэбиспитэ. Оттон биһиэхэ уопсайа 526 акционер баара. Дьон сөбүлээбэтин биллэрэн киирэн барбыта, пенсиялаахтар эмиэ пай ылар бырааптаах этилэр.
Эбэтэр Россия политикатын күннээҕи олоҕун биир күнэ
1996 сылтан сир кэлэктиибинэн бас билиигэ баар, сирбит устааптаах хапытаалбытыгар киирэр, эһиги тугу бу оҥордугут диэн биһиги дьаһалта баһылыгар сурук суруйбуппут. Онуоха пайщиктааҕынан ааҕынар дьон устаап докумуоннарыгар илии баттаан акционер буолбуттара, туох да боппуруос суоҕа. Ол эрээри 2006 сыллаахха биһиэхэ трейдердэр тиийэн кэлбиттэрэ уонна ким эрэ пайын ылыахха сөп эбит диэн быһаарбыттара, дьиҥэр ол акционердар мунньахтарбытыгар сылдьан боппуруостары тэҥҥэ быһаарсар этилэр. Бу дьонуҥ совхоз кинилэргэ пайдарын биэриэхтээх диэн саныыллар. Туох баар суукка хотторбуттара, тоҕо диэтэххэ тэрээһин докумуоннарбытыгар хас биирдиилэрэ илии баттаабыттара, хас биирдиилэрэ сайабылыанньа суруйбуттара. Оччотугар тураннар аны илии баттааһыннарын сымыйа диэн киирсэргэ быһаарыммыттара. Ол туһунан ИДьУ-гар сайабылыанньа киллэрбиттэрэ. Дьэ, ол олус интэриэһинэй этэ: сорохторо, холобур, совхоз урукку кылаабынай бухгалтера Васильев атын-атыннык илии баттыыр эбит. Сорохтор, кырдьык, илии баттаабатахтара быһаарыллыбыта. Онуоха эһиги илии баттаабатах буоллаххытына, эһиги оннугутугар ким эрэ илии баттаабыт буоллаҕына, оччоҕо эһиэхэ компенсация төлөнүөхтээх, оччотугар эһиги акционер буолар кыаххыт суох диэбиппит. Сорох дьон акцияланарбытыгар сөбүлэспэтэхтэрэ, олор компенсация ылбыт түбэлтэлэр баара. Ону аахсыбакка сууттаһааччыларбыт биир тэҥинэн акционер да, пайщиктаах да буолалларын дакаастыы сатаабыттара, оннук буолбатаҕа чуолкай: биһиэхэ – эбэтэр акциялаах уопсастыба, эбэтэр холкуос, эбэтэр туспа өйдөбүллээх кооператив. Ол иһин кинилэр 2006, 2010, 2011 сылларга суукка барытыгар хотторбуттара.
Сокуону кэһии ханнык баҕарар түбэлтэтигэр барыһы ылааччыны көрдүөх тустаахпыт. Онуоха барыта көстө сылдьар: быыбар саҕаланна да, бу дьонуҥ ханнык эрэ трейдердэр эбэтэр ханнык эрэ партия туһатыгар оонньоон киирэн бараллар. Билигин эмиэ тиллэн кэллилэр, суукка үҥсүүлэри киллэрдилэр, хас биирдии пенсионер 60 тыһ. солкуобай суумалаах пошлинаны төлөөн туран. Биллэн турар, кинилэргэ ким эрэ ол харчыны биэрдэҕэ. Бэйэлэр оннук төлөөбөттөрө биллэр. Онон сууту маныыллар. Кинилэр туруорсуулара сокуоннайа суох, суукка барытыгар хотторуохтара. Бу айдааны уобаластааҕы салалта өйүүр, биһиги ону көрөн олоробут.
“СП”: - Оннук үҥсээччи хаһыаларый?
- Аҕыс киһи. Дьиҥэр ол быһаарар оруола суох. Суут уурааҕа биллэр, тоҕо диэтэххэ, бу дьоҥҥо сыһыаннаан биһиги ханнык да сокуону кэспэтэхпит. Быыбар хампаанньата түмүктэннэ да бу дьон үҥсүүлэрин, туруорсууларын кытта ханна эрэ сүтэн-симэлийэн хаалаллар. Бу бүтэр уһуга көстүбэт.
“СП”: - Оттон бүтүн сааланы хомуйбут бууннааччылар кимнээхтэрий? Киин телевидение биир ханаалыгар “албыннаппыт пайщиктаахтар” мунньахтарыттан быһа тардан көрдөрбүттэрэ дии?
- Саалаҕа олорор эбээлэр биһиэхэ туох да сыһыаннара суох. Биһиэннэрэ буолбатах. Биһиги совхозпутугар 400 пенсионер баар. Үҥсүүнү аҕыс пенсионер түһэрбитэ. ТВ көстүбүт эбээлэр Одинцовскай оройуонтан сылдьаллар. Москва уобалаһын былааһа биһиэхэ туох да сыһыана суох хамсааһыны тэрийэ сатыыр быһыылаах.
Тоҕо ЛДПР быыбар хампаанньатыгар ороскуотун кээмэйинэн инники күөҥҥэ баарый?
Мин ону холкутук сыһыаннаһабын, тоҕо диэтэр биһиги ханнык да пайбыт суоҕун дакаастаабыппыт ыраатта, үҥсүү болдьоҕо ааста: совхоз акцияланыаҕыттан 23 сыл ааста. Совхоз акцияламмыта сокуоннайын билигин ким кэлэн мэлдьэһиэй? Оннук буолар кыаҕа суох, ити эрээри биһиги дойдубутугар туох барыта буолуон сөп. Ол эрээри бу чопчу түбэлтэҕэ буолбат.
“СП”: - Оттон Эн бууннааччылары кытары сирэй көрсөн быһыыны-майгыны быһаара сатаабатаҕыҥ дуо?
- Ити 8 пенсионеры кытта өрүү көрсүһэбин, эһиги акционердаргыт? дуо диибин. Акционердарбыт. Баҕарар буоллаххытына мунньахха сылдьыҥ, баҕарбат буоллаххытына акцияларгытын атыылааҥ, биһиги атыылаһыахпыт диибин. Оттон кинилэр пайдарын көрдүүллэр, кинилэргэ туохха нааданый паай? Сири хорутан ыһыы ыһыахтарын баҕараллар дуо? Суох, биһиги атыылыахпыт дииллэр. Тоҕо? Биһиги сирбит атыыламмат, биһиги сирбит оҥорон таһаарар аналлаах. Пенсионердарбыт харчы ылаллар, совхозтан босхо оҕуруот аһынан хааччыллаллар. Барытын ылаллар. Оттон ити “атаҕастаммыттар” – таҥара көрөр барытын.
Куһаҕаны баҕарааччылар итинник быһыыланалларыгар киһи бөлөһүөктүү сыһыаннаһыахтаах. Быыбар ааһыаҕа, кулун тутар 18 күнүн кэнниттэн бары уоскуйуохтара... быыбар кэлэр хампаанньатыгар диэри.
Майя Мамедова,
“Свободная пресса”.