Бу сокуон Кытай уопутугар оноһуллубута саарбаҕа суох, ол чэрчитинэн Дальнай Восток балысханнык сайдыыта барыахтаах, онно харчы угар (инвестордарга) сөптөөх усулуобуйа оноһуллуохтаах диэн.
Интернет ситиминэн даҕаны, тэлэбииһэр, хаһыат нөҥүө дьон- сэргэ Кытай дойдутугар ТОР дэнэр сирдэригэр химическай собуоттар уонна ыскылаат эстиилэрин суотугар киһини дьиксиннэрэр элбэх киһи өлүүлээх уонна эчэйиилээх, ону ааһан улахан урусхаллар уонна хоромньулар тахсыбыттарын көрө- билэ сылдьабыт. Саха дьоно интуитивно химическай собуот ТОСЭР «Заречья» бырагараамманан тутуллуутун күүскэ утарда, онон бу сокуону бастакынан Арасыыйа үрдүнэн утарда диэтэхпинэ сыыспатым буолуо, билигин маннык өрө туруулар Дальнай Восток регионнарыгар тахсыталаан эрэллэр, 2015 сылтан саҕалаан бастаан Амурскай уобаласка, кэнники Иркутскай уобаласка, Бурятияҕа улахан миитиннэр буолан аастылар, ол хамсааһын өссө күүһүрэр чинчилээх.
ТОР сокуонун ырытан көрдөххө, бастатан туран чугас бары инфраструктурата баар федеральнай сир сэттэ уон сылга түүлээһиҥҥэ бэриллэр (эбэтэр үс көлүөнэ дьон ону көрүөхтэрэ) уонна онно сабыылаах административнай чэрчи сир оҥоһуллан бэриллиэхтээх, бэйэтэ туспа сокуоннаах, ол чэрчи иһигэр Арассыыйа да, регион да сокуона ыйаах буолбат, онтон улуус уонна нэһилиэк таһымнарын киһи этэ да барбат балаһыанньата үөскүүр. Бу түүлээһин өссө эбии уһуон сөп уонна кыраныыссата улаатыан сөп биир Арассыыйа Бырабыытылыстыбатын уураа5ынан, тоҕо диэтэххинэ сокуон бу салайар хампаанньаларга сири-уоту күүс өттүнэн судаарыстыба наадатыгар диэн ааттан ыларыгар көҥүл биэрэр. Күн сарсын оттуур сиргэр салайар хампаанньа бэрэстэбиитэлэ тиийэн кэлэн баран: «Бу сири судаарыстыба туһатыгар ылабыт» - диэтэҕинэ киһи соһуйбат түгэнэ үөскүүр, барыта сокуон хараҕынан буолар.
Иккиһинэн, бу территория иһигэр Судаарыстыба функциятын чааһынай салайар хампаанньалар толороллор, ону хайдах толоруохтаахтарын сэрэйэр эрэ буоллахпыт.
Үсүһүнэн, омук сирин үлэһиттэрэ киирэллэригэр көҥүл наадата суох уонна хааччахтаммат. Онон үлэ миэстэтэ олохтоох дьоҥҥо тахсыа диэн киһи санаммат даҕаны уонна производстваҕа ирдэнэр идэлээхтэрбит да суоҕа моһуоктуур. Ол кэнниттэн олохтоох дьоҥҥо үлэ миэстэтэ тахсыа дуо, диэн боппуруос үөскээн тахсар. Бу кэлии дьоммут кэнники олохсуйан бардахтарына Арассыыйа аармыйатыгар сулууспалыахтарын да сөп уонна бу ылыллыбыт сир иһигэр туспа олох атын бэйэни салайыныыны да тэрийиэхтэрин сөп, онон Арассыыйа сокуонугар тирэҕирэн бу дьоммут быыбардыыр уонна быыбарданар бырааптаналлар. Эбэтэр өрөспүүблүкэбит иһигэр туспа кимтэн да тутулуга суох субъект үөскүүр.
Төрдүһүнэн, бу сокуон элбэх нолуоктартан босхолуур: сиртэн хостонор баайтан, ыраас дохуоттан нолуок (налог на прибыль) уо.д.а. Бу өрөспүүблүкэбит бюджета тыа дьонугар үүт сыанатын сөп кээмэйгэ саатан үрдэппэккэ турар кэмигэр, хайдах эрэ өйдөммөт быһыы буолаарай?
ТОР сокуона бюджекка киирэр харчы, саамай үтүмэннээх дохуоттаах сирдэрбитин олохтоох нэһилиэнньэттэн куоттараары чааһынай илиигэ барарыгар оҥоһоллубут албас буолбатаҕа буолуо дуо? Бу сокуон сүрүннээн олохтоох дьон интэриэһигэр эппиэттээбэт, халын харчылаахтары араҥаччылыырын өйдүөх тустаахпыт. Онон нэһилиэк, улуус тойотторо сэрэниэхтэрин наада, биэс сылга талыллан үлэлээри үйэ саас тухары үөҕүллүүгэ киирэн хаалаайаҕыт, наадалаах кэмҥэ күүс көмө общественнай хамсааһыннар, оппозиционнай партиялар буолуохтара, онон кинилэри туора хараххытынан көрбөккө күүс көмө оҥостуҥ диэн ыҥырыам этэ. Сылыктааҥ, толкуйдааҥ, үөрэтиҥ...
.*
Тарабукин Прокопий, Мэҥэ-Хаҥалас улууһун депутаата, коммунист
Быйылгы сылга Арассыыйа Президиэнэ кулун тутар ыйдааҕы ыҥырыытыгар этэн турар:''Уһук Илин баар сирдэр ТОР сокуонунан сайдыыта барыа'' - диэн. Онон бүгүн ТОР сокуон тула кэпсэтиэххэ. 2014 сыл бүтэһигэр улахан айдааннаах ТОР диэн сокуону былаас баартыйатын күүһүнэн соҥнонон Судаарыстыбаннай Дуума ылыммыта, инньэ гынан 2015 сыл бастакы күнүттэн ити сокуон күүһүн ылан үлэҕэ киирбитэ. Бу сокуон киириитин хомунньуустар уонна Жириновскай баартыйатын хотойдоро утаран тураллар, бэл диэтэр Ньыгыллар бэйэлээх бэйэлэрин уоллара Арассыыйа аармыйатын миниистирэ Сергей Шойгу утарарын биллэрдэ, манна даҕатан эттэххэ, сүрүн биричиинэтинэн судаарыстыбаҕа куттал баар буолуутун үөскэтэр диэн.
Бу сокуон Кытай уопутугар оноһуллубута саарбаҕа суох, ол чэрчитинэн Дальнай Восток балысханнык сайдыыта барыахтаах, онно харчы угар (инвестордарга) сөптөөх усулуобуйа оноһуллуохтаах диэн.
Интернет ситиминэн даҕаны, тэлэбииһэр, хаһыат нөҥүө дьон- сэргэ Кытай дойдутугар ТОР дэнэр сирдэригэр химическай собуоттар уонна ыскылаат эстиилэрин суотугар киһини дьиксиннэрэр элбэх киһи өлүүлээх уонна эчэйиилээх, ону ааһан улахан урусхаллар уонна хоромньулар тахсыбыттарын көрө- билэ сылдьабыт. Саха дьоно интуитивно химическай собуот ТОСЭР «Заречья» бырагараамманан тутуллуутун күүскэ утарда, онон бу сокуону бастакынан Арасыыйа үрдүнэн утарда диэтэхпинэ сыыспатым буолуо, билигин маннык өрө туруулар Дальнай Восток регионнарыгар тахсыталаан эрэллэр, 2015 сылтан саҕалаан бастаан Амурскай уобаласка, кэнники Иркутскай уобаласка, Бурятияҕа улахан миитиннэр буолан аастылар, ол хамсааһын өссө күүһүрэр чинчилээх.
ТОР сокуонун ырытан көрдөххө, бастатан туран чугас бары инфраструктурата баар федеральнай сир сэттэ уон сылга түүлээһиҥҥэ бэриллэр (эбэтэр үс көлүөнэ дьон ону көрүөхтэрэ) уонна онно сабыылаах административнай чэрчи сир оҥоһуллан бэриллиэхтээх, бэйэтэ туспа сокуоннаах, ол чэрчи иһигэр Арассыыйа да, регион да сокуона ыйаах буолбат, онтон улуус уонна нэһилиэк таһымнарын киһи этэ да барбат балаһыанньата үөскүүр. Бу түүлээһин өссө эбии уһуон сөп уонна кыраныыссата улаатыан сөп биир Арассыыйа Бырабыытылыстыбатын уураа5ынан, тоҕо диэтэххинэ сокуон бу салайар хампаанньаларга сири-уоту күүс өттүнэн судаарыстыба наадатыгар диэн ааттан ыларыгар көҥүл биэрэр. Күн сарсын оттуур сиргэр салайар хампаанньа бэрэстэбиитэлэ тиийэн кэлэн баран: «Бу сири судаарыстыба туһатыгар ылабыт» - диэтэҕинэ киһи соһуйбат түгэнэ үөскүүр, барыта сокуон хараҕынан буолар.
Иккиһинэн, бу территория иһигэр Судаарыстыба функциятын чааһынай салайар хампаанньалар толороллор, ону хайдах толоруохтаахтарын сэрэйэр эрэ буоллахпыт.
Үсүһүнэн, омук сирин үлэһиттэрэ киирэллэригэр көҥүл наадата суох уонна хааччахтаммат. Онон үлэ миэстэтэ олохтоох дьоҥҥо тахсыа диэн киһи санаммат даҕаны уонна производстваҕа ирдэнэр идэлээхтэрбит да суоҕа моһуоктуур. Ол кэнниттэн олохтоох дьоҥҥо үлэ миэстэтэ тахсыа дуо, диэн боппуруос үөскээн тахсар. Бу кэлии дьоммут кэнники олохсуйан бардахтарына Арассыыйа аармыйатыгар сулууспалыахтарын да сөп уонна бу ылыллыбыт сир иһигэр туспа олох атын бэйэни салайыныыны да тэрийиэхтэрин сөп, онон Арассыыйа сокуонугар тирэҕирэн бу дьоммут быыбардыыр уонна быыбарданар бырааптаналлар. Эбэтэр өрөспүүблүкэбит иһигэр туспа кимтэн да тутулуга суох субъект үөскүүр.
Төрдүһүнэн, бу сокуон элбэх нолуоктартан босхолуур: сиртэн хостонор баайтан, ыраас дохуоттан нолуок (налог на прибыль) уо.д.а. Бу өрөспүүблүкэбит бюджета тыа дьонугар үүт сыанатын сөп кээмэйгэ саатан үрдэппэккэ турар кэмигэр, хайдах эрэ өйдөммөт быһыы буолаарай?
ТОР сокуона бюджекка киирэр харчы, саамай үтүмэннээх дохуоттаах сирдэрбитин олохтоох нэһилиэнньэттэн куоттараары чааһынай илиигэ барарыгар оҥоһоллубут албас буолбатаҕа буолуо дуо? Бу сокуон сүрүннээн олохтоох дьон интэриэһигэр эппиэттээбэт, халын харчылаахтары араҥаччылыырын өйдүөх тустаахпыт. Онон нэһилиэк, улуус тойотторо сэрэниэхтэрин наада, биэс сылга талыллан үлэлээри үйэ саас тухары үөҕүллүүгэ киирэн хаалаайаҕыт, наадалаах кэмҥэ күүс көмө общественнай хамсааһыннар, оппозиционнай партиялар буолуохтара, онон кинилэри туора хараххытынан көрбөккө күүс көмө оҥостуҥ диэн ыҥырыам этэ. Сылыктааҥ, толкуйдааҥ, үөрэтиҥ...