Дойду олоҕун сайдыытын быһаарар промышленность бары салааларын, электроэнергетиканы, тимир суолу, сибээс бары көрүҥнэрин, улахан бааннары чааһынай бас билииттэн норуокка төнүннэрэр (национализациялааһын) дьаһаллара ылыллыахтара. Арыгыны оҥорууттан, атыылааһынтан триллионунан суумалаах харчы баайдар хармааннарыгар киириитин бопсон бу үбү борустуой дьон олоҕун, доруобуйатын тупсарыыга туһаныахпыт. Арыгы оҥоһуута, атыыта судаарыстыба быһаччы дьаһалыгар киириэҕэ, атыннык эттэххэ судаарыстыба монополиятыгар бэриллиэҕэ.
- РОССИЯ ЭКОНОМИКАТА ТАС ДОЙДУЛАРТАН ТУТУЛУГА СУОХ САЙДЫЫТЫН МЭКТИЭЛЭЭҺИН
Россия правительствота норуоттан кистээн хас эмэ триллионунан харчыта Америка бааннарыгар, финансовай структураларыгар уурулла сытарын дойдуга төннөрөн производстваны, науканы, үөрэҕи сайыннарыыга туһаныллыахтара. Россия рыногар араас үспүкүлээссийэнэн дьарыгырар хапытаал киирэр суолларын кытаанахтык сабыахпыт. Үлэлээн кэлбит правительство арҕааҥҥы баай дойдулар кигээһиннэринэн Аан дойдутааҕы эргиэн холбоһугар (ВТО-ҕа) киирэргэ сөбүлэһэн түһэрсибит дуогабарын көтүрүөхпүт. 4 сыл ВТО системэтигэр үлэлээһин түмүгэр дойду ороскуот бары көрүҥнэринэн 5 триллион солкуобай кэриҥэ ночооту сүктэ. Экономика туруга доллар курсуттан быһаччы тутулуктанан кэлбитин сыыһанан ааҕан доллар быһаччы орооһуутуттан босхолонор үлэни ыытыахпыт.
- КРЕДИТТЭЭҺИН СИСТЕМЭТЭ ЭКОНОМИКАНЫ ӨРӨ КӨТӨҔҮҮГЭ ҮЛЭЛИЭХТЭЭХ
Дойду экономическай сайдыытын тууйан кэлбит бааннар улахан бырыһыаннаах кредиттээһиннэрэ тохтуоҕа. Бааннар үлэлэрин судаарыстыба хонтуруолга ылан кредиттээһин бырыһыанын намтатар бары кыахтары үөскэтиэҕэ.
Россия харчытын омук сиригэр күрэтии бары ханааллара сабыллыахтара. Үп-харчы аччыгый, орто бизнес, народнай уонна коллективнай тэрилтэлэр производстволарын кэҥэтиигэ өр сыллаах намыһах бырыһыаннаах кредит быһыытынан бэриллиэҕэ. Омук дойдулара кыттыгастаах хампаанньаларга үбү-аһы куду анньан биэрии тохтотуллуоҕа.
- САҤАЛЫЫ ИНДУСТРИЛИЗАЦИЯНЫ ЫЫТЫЫ, ЭКОНОМИКАНЫ ТӨРДҮТТЭН УЛАРЫТА ТУТУУ СУОТУГАР ИННОВАЦИЯ КИЭҤ ААРТЫКТАРА АРЫЛЛЫАХТАРА
Наука саҥа сайдыылаах технологиялары түргэнник олоххо киллэриитэ уустук соруктары быһаарыыга төһүү күүс буолуоҕа. Технологическай прогресс микроэлектроника, биотехнология, робототехника уонна үрдүк таһымнаах станоктары оҥоруу нөҥүө ситиһиллиэҕэ. Сырьену таҥастааһын, аһы-үөлү переработкалааһын билиҥҥи 15-20 %-тан сайдыылаах экономикалаах дойдулар курдук 70-80 % тиэрдиллиэҕэ.
- КЫРАНЫЫССА ТАҺЫТТАН ТИЭЛЛЭН КИИРЭР АҺЫЛЫК БОРОДУУКТАЛАРЫН ОННУГАР БЭЙЭ ОҤОРОР ХААЧЫСТЫБАЛААХ БОРОДУУКТАЛАРЫНАН ХААЧЧЫЛЛЫЫ – АСКА-ҮӨЛГЭ ОМУК ДОЙДУЛАРЫТТАН ТУТУЛУГА СУОХ БУОЛУУТУН ХААЧЧЫЙЫАҔА
Тыа сирэ дойдуну аһынан-үөлүнэн, промышленность үгүс салааларын сырьенан хааччыйар салаа буоларынан Президент ураты болҕомтотун ууран үлэлиэҕэ.
Бюджет ороскуоттуур чааһыттан сыл ахсын 10 % итэҕэһэ суох бу салааҕа бэриллэн суол-иис, газтааһын, электричествонан хааччыйыы, социальнай тутуулар кылгас болдьоххо быһаарыллыахтара. Тыа сиригэр оттук, уматык, оҕунуохтуур матырыйааллар сыаналара чэпчиэхтэрэ. Аһылык бородууксуйатыгар саҥалыы государственнай стандартар киириэхтэрэ. Дьон доруобуйатыгар буортулаах бородууксуйаны оҥорооччуларга уголовнай эппиэтинэс олохтонуоҕа. Улахан объемнаах бородууксуйалары оҥорор кыахтаах бөдөҥ тэрилтэлэр тэриллиэхтэрэ.
- КЫТЫЫ СИРДЭРИ ТИЛИННЭРИИ САҤА КОМАНДА ИСТОРИЧЕСКАЙ СОРУГА
Россия хас биирдии бөһүөлэгэ, кыра куората сайдыыларын бэйэлэрэ хааччынар туруктаах бюджеттаах буолуулара олохтонуоҕа. Дьон олорор сирэ барыта оскуолалаах, балыыһалаах о.д.а. социальнай тутуулардаах буоллаҕына эрэ дьон олохсуйарга дьулуһуохтара. Хас биирдии дьиэҕэ-уокка, тутууга диэри судаарыстыба бэйэтин суотугар босхо гаһы, электричествоны, уунан хааччыйар ситимнэри уонна саамай кылаабынайа канализацияны тардан биэриэҕэ.
- ЖКХ ТАРИФТАРЫГАР, НОРУОТ ТУТТАР ТАБААРДАРЫГАР, АСКА-ҮӨЛГЭ СЫАНА СУДААРЫСТЫБА ХОНТУРУОЛУГАР КИИРИЭҔЭ
Естественнэй монополистар (гаһынан, э/э, уунан о.д.а. хааччыйааччылар) көҥүл босхо талбыттарынан сыаналары олохтооһуннара тохтуоҕа. Ол түмүгэр араас өҥөлөр, табаардар, эмп сыаналара биллэрдик чэпчиэхтэрэ. Олох-дьаһах өҥөтүн иһин төлөбүр ыал дохуотун 10 % ордуо суоҕа.
- НОЛУОК СИСТЕМЭТЭ САЙДЫЫНЫ-ҮҮНҮҮНҮ, СИЭРДЭЭХ СЫҺЫАНЫ ОЛОХТООҺУҤҤА КӨМӨЛӨҺҮӨХТЭЭХ
Үрдүк хамнастаахтарга, баайдарга подоходнай нолуок үрдүөҕэ, ол суотугар нэһилиэнньэ кыаммат араҥата подоходнай нолуоктан босхолонуоҕа, кыра хамнастаахтарга чэпчэтиллибит нолуок туттуллуоҕа. НДС нолуога тэрилтэлэртэн сотуллуоҕа. Нэһилиэнньэ транспорт иһин нолуогу төлөөбөт буолуоҕа. “Платон” системэ сокуонунан бобуллуоҕа.
- ҮЛЭЛЭЭХ БУОЛУУНУ, 8 ЧААСТААХ ҮЛЭ КҮНҮН УОННА СӨПТӨӨХ ХАМНАҺЫНАН ХААЧЧЫЙЫЫНЫ МЭКТИЭЛЭЭҺИН
Үлэһиттэр ыйдааҕы хамнастарын саамай алын кээмэйэ 25-30 тыһ. солкуобай буолар гына саҥа тарифтар, расценкалар оҥоһуллуохтара. Үлэ дьоно сөптөөх хамнастаммыттарын таһынан нус-хас сынньанар усулуобуйалара тэриллиэҕэ.
Ыччат үлэлээх буолуутун судаарыстыба кытаанах хонтуруолга ылыаҕа. Үөрэх судаарыстыбаннай тэрилтэлэрин бүтэрбит үрдүк, орто анал идэлээх ыччаттарга идэлэринэн үлэ миэстэтинэн хааччыйыы олохтонуоҕа. Идэлэрин үрдэтинэр, эбэтэр атын идэни ылыахтарын баҕалаахтарга киэҥ далааһыннаах анал программалар үлэлиэхтэрэ.
- СОЦИАЛЬНАЙ ЭЙГЭ УРУСХАЛЛАНЫЫТЫН ТОХТОТУОХПУТ
Саҥа хамаанда үрдүк, орто анал үөрэх тэрилтэлэригэр ыччаты босхо үөрэтиини мэктиэлиир. Доруобуйа харыстабылыгар босхо эмтэниини төнүннэриэхпит. Сыл ахсын нэһилиэнньэ бүттүүнэ босхо диспанцеризациялааһынын олохтуохпут. Наука, үөрэх, доруобуйа харыстабыла сыллааҕы бюджеттан хас биирдиилэрэ 7-лии % итэҕэһэ суох үбүлэниэхтэрэ. Ыарахан ыарыһахтар, ордук чуолаан оҕолор эмтэнэр, кэлэр-барар транспордарын, о.д.а. ороскуоттарын судаарыстыба бүүс бүтүннүү бэйэтигэр ылыныаҕа. Нэһилиэнньэ физическэй культуранан, спордунан дьарыгырар бары усулуобуйалара тэриллиэҕэ.
- ИЙЭ, ОҔО БОППУРУОСТАРА БАРЫ ӨТТҮНЭН ӨЙӨБҮЛЛЭЭХ БУОЛУОХТАРА
Хас биирдии оҕо детсадка ылыллыбытын таһынан детсадтар истэринэн оскуолаҕа киирэр саастара чугаһаабыт оҕолору оскуолаҕа бэлэмниир анал программалар үлэлиэхтэрэ. Оскуола оҕолоругар уруок кэннинээҕи уһатыллыбыт режимнээх группалар, оҕолор баҕаларынан босхо араас спортивнай секцияларга, куруһуоктарга дьарыктанар усулуобуйалара тэриллиэҕэ. Саҥа төрөөбүт оҕолор 3 саастарыгар дылы оҕо прожиточнай минимумун саҥа кээмэйдээх пособиеларынан туһаныахтара. Оҕолорго аналлаах табаардар сыаналара судаарыстыба дотациялааһынын суотугар чэпчэтиллэн атыыланыахтара.
- РОССИЯ ГРАЖДАННАРЫН ПЕНСИЯНАН ХААЧЧЫЙЫЫ ТУПСУОҔА
Быыбар кэнниттэн аҕа саастаах көлүөнэ героическай олоҕор сүгүрүйэн уталыппакка сэрии сылларын оҕолорун туһунан Сокуону ылынан олоххо киллэриэхпит. Үлэлии сылдьар сааһырбыт дьон пенсияҕа тахсар саастарын үрдэтиини тохтотуохпут. Пенсияҕа тахсан баран үлэлии сылдьар пенсионердар пенсияларыгар индексациялааһын оҥоһуллуоҕа. Байыаннай пенсионердар пенсияларын 0,54 коэффициенынан намтатан төлүү сылдьар бэрээдэктэрин көтүрэн пенсияларын толору кээмэйинэн ылалларын хааччыйыахпыт. Пенсия орто кээмэйэ үлэһит ыла сылдьыбыт хамнаһын 60 % итэҕэһэ суох буолуутун олохтуохпут.
- ДОЙДУБУТ КУЛЬТУРАТЫН САЙЫННАРЫЫ БОЛҔОМТО КИИНИГЭР ТУРУОҔА
Тас дойдулар культураларыгар кэлтэйдии сүгүрүйүүнү, пропагандалааһыны тохтотон дойдубут баай культуратын өрө тутан хос тилиннэриэхпит. Ол инниттэн духовнай сайдыы тэрилтэлэрин музейдары, театрдары, библиотекалары бары өттүнэн өйүөхпүт.
- ҮЧҮГЭЙ ХААЧЫСТЫБАЛААХ ДЬИЭЛЭРИ МААССАБАЙДЫК ТУТАН ДЬОНУ ЭРЭЙЭ СУОХ ДЬИЭЛИЭХПИТ-УОТТУОХПУТ
Эдэр ыаллар туһунан уһаайбалаах эбэтэр аналлаах квартиралаах буолууларыгар күүстээх көмө оҥоһуллуоҕа. Хаарбах уонна аварийнай туруктаах дьиэлэртэн дьону көһөрүүнү кылгас болдьоххо бүтэриэхпит. Дьиэ тутуллар сыанатын (себестоимоһын) ыараппакка туран оҕолоох ыалларга бырыһыана суох уһун болдьохтоох кредиттэр бэриллиэхтэрэ. Ипотеканан дьиэ туттааччыларга кредит биэрии 3-4 % улааппатын судаарыстыба хонтуруоллуоҕа. Элбэх оҕолоох уонна эдэр ыалларга дьиэ тутталларыгар 30 сылга диэри дуогабардаһан бырыһыана суох заём бэриллиэҕэ.
- ФИНАНСОВАЙ МАХИНАТОРДАРЫ УОЛДЬУГАННЫАХПЫТ
Араас бытархай финансовай структураларга хабалаҕа (иэскэ) киирбит гражданнары Сокуон таһааран иэстэриттэн босхолуохпут. Нэһилиэнньэни албыннаан сүүлүктээһининэн дьарыгырар дьоҥҥо уголовнай эппиэтинэһи олохтуохпут. Коллекторскай дьыаланан дьарыктаныы, тэрилтэлэр иэстэрин атыылаһан ылан ол иэстэри сокуоннайа суох ньымаларынан төннөрүү Сокуонунан бобуллуохтара. Тустаахтарга эппиэтинэс күүһүрүөҕэ.
- АЙЫЛҔА ХАРЫСТАБЫЛА КҮҮҺҮРҮӨХТЭЭХ
Тыаны, ууну уһун болдьохтоох арендаҕа көҥүллээһин, эбэтэр байар-тайар баҕалаахтарга атыылааһын Сокуон таһааран бобуохпут. Пааркалары, нэһилиэнньэлээх пууннары тулалыыр ойуурдары тутууга көҥүллээн кэртэрии тохтотуллуоҕа. Айылҕаны алдьатааччыларга эппиэтинэс кытаатыаҕа.
- ДОЙДУГА КУТТАЛ СУОХ БУОЛУУТУН МЭКТИЭЛЭЭҺИН УОННА ОБОРОНАЛАНАР КЫАҔЫН КҮҮҺҮРДҮҮ ДЬАҺАЛЛАРА
Обороннай промышленноһы саамай үрдүк научнай-техническэй таһымҥа таһааран сэбилэниилээх күүстэр бары көрүҥнэрин саҥаттан саҥа үрдүк кылаастаах сэрии сэбинэн хааччыйыы эрэ түмүгэр ханнык баҕарар агрессорга сөптөөх харданы биэрэр кыахтары үөскэтиэхпит. Байыаннай сулууспа уонна быраабы араҥаччылыыр органнарга сулууспалааһын авторитетын үрдүк таһымҥа таһаарар үлэлэр ыытыллыахтара.
- СУУТ УОННА СИЛИЭСТИЙЭ ОЛИГАРХТАРЫ, БААЙДАРЫ, ҮРДҮК СОЛОЛООХТОРУ КӨМҮСКҮҮРГЭ БЫЛААС ЫЙЫЫТЫНАН ҮЛЭЛЭЭҺИНЭ БУКАТЫННААХТЫК ТОХТУОХТААХ. СУУТ УОННА СИЛИЭСТИЙЭ СОКУОН ЭРЭ КӨРДӨБҮЛЛЭРИНЭН САЛАЙТАРЫАХТААХТАР
Туох ханнык иннинэ судьуйалар бары араҥалара норуотунан быыбарданар бэрээдэктэригэр төннүөхтээхпит. Ол түмүгэр судьуйалар Сокуоҥҥа уонна норуокка сулууспалыыр, уопсастыбаны Сокуону кэһээччилэртэн араҥаччылыыр ытык эбээһинэстэрин халбаҥа суох дьиҥнээхтик толоруохтара. Суут уонна силиэстийэ уорганнара тутулуга суох буолууларын ситиһиэхпит. Присяжнайдар кыттыылаах сууттарыгар национальнай сыһыаннаһыылары кытары сибээстээх, коррупционнай ис хоһоонноох, ону тэҥэ экстремизм дьыалалара уонна үрдүк сололоохтор Сокуону кэһиилэрин боппуруостара билиҥҥи компетенцияларын эбии кэҥэтэн биэриэхтэрэ уонна коллегиальнай уорган суута салгыы сайдыытын мэктиэлиибит.
Билиҥҥи былаас сыыһатын саралааһын түмүгэр хаайыыга быраҕыллыбыт бары патриоттар босхолонуохтара. Чиэһинэй дьону доностааччылар, буруйа суох дьону суукка сымыйа көрдөрүү биэрэн хаайтарбыт (лже-свидетеллэр), терактары о.д.а. уопсастыбаҕа кутталлаах дьайыылары оҥорбуттарга чэпчэтии туһунан тыл даҕаны көтөҕүллүө суохтаах. Суут уонна силиэстийэ борустуой дьону атаҕастааһынтан, албыннааһынтан көмүскүүр Сокуон эрэ хараҕынан көрөр ыраас уонна чиэһинэй тэрилтэлэргэ кубулуйуохтаахтар.
- НОРУОТ БЭРЭСТЭБИИТЭЛЛЭРИН ОРУОЛЛАРЫН УОННА НОРУОТ БЫЛААҺЫН БӨҔӨРГӨТҮҮ СУОЛЛАРА
Улахан суолталаах боппуруостарга норуот референдумҥа кыттан быһаарар оруолун төнүннэриэхтээхпит.
Парламент үөһээттэн кэлбит ыйыынан куоластыыр уорган буолбакка норуот араас араҥатыттан талыллан кэлбит бэрэстэбиитэллэр сүбэлэһэн Сокуоннары ылынар үрдүкү тэрилтэлэрэ буолар аналын толоруохтаах. Президент парламеҥҥа уонна норуокка бас бэринэр уонна кинилэр хонтуруолларынан үлэлиир системэтин олохтуохпут.
Президент дуоһунаһыгар 4-түү сыл болдьохтоон биир киһи үйэтин тухары 2 төгүлтэн ордуга суох талыллан үлэлиир бырааптаах диэн Сокуоҥҥа уларытыылары киллэриэхпит.
Дойдуга Үрдүкү Государственнай Совет диэн саҥа структура тэриллиэҕэ. Президент улахан суолталаах дьаһаллара бу Совекка дьүүллэнэн өйөбүлү ыллаҕына эрэ олоххо киириилэрин ситиһиэхпит.
Быыбар ыраастык, чиэһинэйдик барыытын хааччыйар механизм олохтонуоҕа. Быыбардааччы куолаһын бутуйуу, араас махинациялар тахсар түбэлтэлэригэр буруйдаахтар суут ыскаамыйатыгар олоруохтаахтар.
- СУДААРЫСТЫБАНЫ САЛАЙЫЫ ХААЧЫСТЫБАТЫН ТУПСАРЫАХПЫТ
Президент Министэрдэр кабинеттарын састаабын сүүмэрдээһиҥҥэ эппиэтинэһин үрдэтии ситиһиллиэҕэ, ону сэргэ правительство норуот хаһаайыстыбатын салайыытын көдьүүһүн үрдэтэр дьаһаллар ылыныахтара. Президент тус бэйэтэ правительство чилиэттэрин хас биирдиилэрин характеристикалаан туран Госдумаҕа киллэрэн бигэргэттэриэҕэ. Онон хас биирдии министр, правительство парламент иннигэр эппиэтинэстэрэ үрдээбитин таһынан норуот хаһаайыстыбатын салайыыга үлэлэрэ хонтуруолланар бэрээдэктэрэ олохтонуоҕа.
Центральнай баан – судаарыстыбаннай былаас быһаччы хонтуруолугар уонна салалтатыгар киириэҕэ.
Счетнай палата – Сокуоҥҥа эрэ бас бэринэр тутулуга суох саамай үрдүкү хонтуруоллуур уорган буолар быраабынан толору туһаныаҕа.
Коррупцияны утары охсуһуу. Тылтан дьыалаҕа киллэрэн дойду хааһынатыгар эбии үбү киллэрбитин таһынан дойдуга моральнай, политическай быһыы-майгы тупсарыгар бөҕө тирэх буолуоҕа. Нэһилиэнньэ былааска итэҕэлэ күүһүрүөҕэ. Уопсастыба сомоҕолоһор хайысханы тутуһарыгар улахан тирэх буолуоҕа.
Дириҥ ытыктабылы кытары
Павел Грудинин
Патриотическай күүстэр туруорбут Президеҥҥэ кандидаттара П.Н.Грудинин үлэлиэхтээх хайысхаларын көҥүл тылбааһын оҥордо
Георгий Артемьев,
РФКП Саха сиринээҕи тэрилтэтин чилиэнэ